Εκκλησίες:
Στο χωριό Μεγάλης Βρύσης έχει πάρα πολλές εκκλησίες, πιο συγκεκριμένα 23 όπου η κάθε μία έχει την δική της ιστορία...
Άγιος Κωνσταντίνος / Αγία Ελένη
Καθεδρικός ναός, μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Κτίσμα του 17ου αιώνα και με τέμπλα ξυλόγλυπτα του 18ου αιώνα (1872 χειρ. Εμμανουήλ Ζωγράφου). Γιορτάζει 21 Μαίου. Στο χώρο γύρω απο την εκκλησία, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σε μάχη με τους Τούρκους σφαγιάστηκαν 20 εθελοντές ανώνυμοι, οι οποίοι ήρθαν στην Κρήτη από την άλλη Ελλάδα για να βοηθήσουν την Κρητική Επανάσταση, όπου και τάφηκαν στο χώρο αυτό. Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο "Μιχαήλ Κόρακας" του Αναγνώστη Χ.Ζαχαριάδη, συμπολεμιστή και συμπολίτη του Καπετάν Κόρακα:
...Με το μεγάλο τρέξιμο επήγαν οι αγάδες, στην εκκλησία μπήκανε είκοσι βελοντάδες...
Οι δυστυχείς τρομάξανε δεν είχανε τι να γενούνε, εμπήκανε στην εκκλησία γιατί τους κυνηγούνε...
Πιαστήκανε στο πόλεμο Τούρκοι εθελοντάδες, κι ο Κόρακας επιάστηκε τότε τους αγάδες...
Ο Ζαχαρίας επρόφθασε που σφάζαν ένα Λιάπη, με τη μαχαίρα εσκότωσε εκείνο τον Αράπη...
Του πήρε την φοράδα του κι ο Κόρακας μια μαύρη, και ο Ρωμανός σκότωσε 'να Τούρκο παλληκάρι...
Που ήσανε στην Εκκλησιά τους είχαν 'ποκλεισμένους, οι Τούρκοι ήσανε εκεί σα τσι δαιμονισμένους...
Εκεί τους τελειώσανε αυτούς τσι θελοντάδες, σ'αυτούς εξεθύμανε οι Κρητικοί Αγάδες...
Πισθοχωρεί ο Κόρακας 'που τη Μεγάλη Βρύση, γιατί δεν είχε δύναμη Τούρκους να πολεμήσει...
Ο Κόρακας πισθοχωρεί 'που την Αγίαν Άνναν, τα μπαϊράκια των Τούρκων χαρά μεγάλη κάναν...
Στο Καψοσκότι πέσανε μέσα σ'ένα χαντάκι, εκεί τους κρεοκόψανε μαζί μ'ένα αγαδάκι...
Καθεδρικός ναός, μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Κτίσμα του 17ου αιώνα και με τέμπλα ξυλόγλυπτα του 18ου αιώνα (1872 χειρ. Εμμανουήλ Ζωγράφου). Γιορτάζει 21 Μαίου. Στο χώρο γύρω απο την εκκλησία, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σε μάχη με τους Τούρκους σφαγιάστηκαν 20 εθελοντές ανώνυμοι, οι οποίοι ήρθαν στην Κρήτη από την άλλη Ελλάδα για να βοηθήσουν την Κρητική Επανάσταση, όπου και τάφηκαν στο χώρο αυτό. Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω αποσπάσματα από το βιβλίο "Μιχαήλ Κόρακας" του Αναγνώστη Χ.Ζαχαριάδη, συμπολεμιστή και συμπολίτη του Καπετάν Κόρακα:
...Με το μεγάλο τρέξιμο επήγαν οι αγάδες, στην εκκλησία μπήκανε είκοσι βελοντάδες...
Οι δυστυχείς τρομάξανε δεν είχανε τι να γενούνε, εμπήκανε στην εκκλησία γιατί τους κυνηγούνε...
Πιαστήκανε στο πόλεμο Τούρκοι εθελοντάδες, κι ο Κόρακας επιάστηκε τότε τους αγάδες...
Ο Ζαχαρίας επρόφθασε που σφάζαν ένα Λιάπη, με τη μαχαίρα εσκότωσε εκείνο τον Αράπη...
Του πήρε την φοράδα του κι ο Κόρακας μια μαύρη, και ο Ρωμανός σκότωσε 'να Τούρκο παλληκάρι...
Που ήσανε στην Εκκλησιά τους είχαν 'ποκλεισμένους, οι Τούρκοι ήσανε εκεί σα τσι δαιμονισμένους...
Εκεί τους τελειώσανε αυτούς τσι θελοντάδες, σ'αυτούς εξεθύμανε οι Κρητικοί Αγάδες...
Πισθοχωρεί ο Κόρακας 'που τη Μεγάλη Βρύση, γιατί δεν είχε δύναμη Τούρκους να πολεμήσει...
Ο Κόρακας πισθοχωρεί 'που την Αγίαν Άνναν, τα μπαϊράκια των Τούρκων χαρά μεγάλη κάναν...
Στο Καψοσκότι πέσανε μέσα σ'ένα χαντάκι, εκεί τους κρεοκόψανε μαζί μ'ένα αγαδάκι...
Παναγία Αλμυρή
Η εκκλησία της Παναγίας Αλμυρής βρίσκεται γεωγραφικά στο τεσσαρακοστό πρώτο χιλιόμετρο του εθνικού δρόμου Ηρακλείου-Μοιρών και πιο συγκεκριμένα αριστερά, περνώντας τον οικισμό <<Βουρβουλίτης>>, σε μια ρεματιά,και απέχει απο τη κεντρική οδό τετρακόσια περίπου μέτρα.
Η εν λόγω εκκλησία έχει ιδιόκτητο χώρο περίπου εκατό στρεμμάτων εντός του οποίου υπάρχουν χώροι για πάρκινγκ, ξενώνας διαμονής και πολλά δέντρα.
το ιστορικό προσκύνημα της Παναγίας της Αλμυρής γιορτάζει επ'ονόματι της Αναλήψεως του Σωτήρος και Γεννεσίου της Θεοτόκου, σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα και 8 Σεπτεμβρίου Γεννεσίου της Θεοτόκου. Εiναι ένα απο τα κτίσματα του Αποστόλου Tίτου, πρώτου Επισκόπου Κρήτης, που έζησε έως το 108 μ.Χ. και που έδρα των Εκκλησιαστικών και Πολιτικών Αρχών ήταν η αρχαία Γόρτυνα. Τα χρόνια εκείνα η Κρήτη ήταν υπό την διοίκηση της Ρώμης. Οσάκις ο Απόστολος Τίτος άρχισε τι δραστηριότητες του για την μετάδοση της γλώσσας και της νέας θρησκείας, έγινε στόχος διωγμών και διώξεων. Κάποτε τον συνέλαβαν στο σημείο που είναι τώρα η εκκλησία και τον απείλησαν με την ζωή του, αν δεν <<έβγαζε νερό>>. Προσευχήθη ο απόστολος Τίτος και έβγαλε νερό ( Αγίασμα ). Στο σημείο αυτό αργότερα εκτίσθη ένα πηγάδι βάθους 1,80 m και πλάτος 80 cm. Στο εν λόγο σημείο -εκκλησία ακόμα δεν υπήρχε- γινόταν βαπτίσεις κατά τους Χριστιανικούς εκείνους χρόνους. Σ'αυτό το πηγαδάκι γίνονται και σήμερα παρακλήσεις, όπου όταν εισακούονται αυτές, δίδεται αγίασμα αρκετό για να πάρει πολύς κόσμος. Λέγετε ότι ο Απόστολος Τίτος είχε μια ανιψιά την οποία ζήτησε σε γάμο ένας νεαρός Ρωμαίος από την Γόρτυνα, ευγενούς καταγωγής, αρχοντόπουλο, αλλά εκείνη δεν δεχόταν, επειδή ήταν ετερόδοξος. Πιεζόταν όμως από τους δύο αδερφούς της να γίνει ο γάμος και τελικά δέχτηκε υπό δύο όρους, ήτοι, να κτισθεί η εκκλησία σε ένα χρονικό όρο ανθρωπίνως αδύνατο και να γίνει το νερό του μικρού ποταμού που βρισκόταν κοντά στν υπό ανέγερση εκκλησία, αλμυρό. Και οι δύο παραπάνω όροι έγιναν πραγματικότητα.
Η εκκλησία πρέπει να ήταν με τρία κλίτη, όπως, μαρτυρούν τα θεμέλια της και οι εσωτερικές καμπύλες (καμάρες) και με μεγαλύτερο μήκος. Είναι βυζαντινού ρυθμού, με ελάχιστες σωζόμενες αγιογραφίες. Έχει δε υποστεί τουλάχιστον δύο με τρεις αναστηλώσεις τοπικές, σύμφωνα με την γνώμη της Αρχαιολογίας. Στη μορφή που βρίσκεται σήμερα το κτίσμα έχει γίνει από τον Ανδρέα τον Επίσκοπο Κρήτης τον Ιεροσολυμίτη ( 680-730 μ.Χ. ). Ονομάστηκε Αλμυρή, επειδή κτίσθηκε από αλμυρό νερό του παρακείμενου ποταμού. Και σήμερα ακόμα βάζοντας λίγο νερό στο δάκτυλό μας και σύροντας το ελαφρά πάνω στις αγιογραφίες και μετά ακουμπώντας το στην γλώσσα μας, παρατηρούμε ότι είναι αλμυρότερο του αλατιού. Αν και ο χώρος είναι σε ξένη γεωγραφική περιφέρεια, έχει παραχωρηθεί στην ενορία Μεγάλης Βρύσης, επειδή κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ευρέθη Τούρκος νεκρός στο σημείο αυτό και το έγκλημα απεδόθη στο χωριό Μεγάλης Βρύσης, στην οποία οι Τούρκοι επέβαλαν βαρύ χαράτσι, το οποίο και πλήρωσε το χωριό. Στην συνέχεια με Τούρκικο φιρμάνι καταχωρήθηκε η εν λόγω εκκλησία στην ενορία της Μεγάλης Βρύσης.
Η εκκλησία της Παναγίας Αλμυρής βρίσκεται γεωγραφικά στο τεσσαρακοστό πρώτο χιλιόμετρο του εθνικού δρόμου Ηρακλείου-Μοιρών και πιο συγκεκριμένα αριστερά, περνώντας τον οικισμό <<Βουρβουλίτης>>, σε μια ρεματιά,και απέχει απο τη κεντρική οδό τετρακόσια περίπου μέτρα.
Η εν λόγω εκκλησία έχει ιδιόκτητο χώρο περίπου εκατό στρεμμάτων εντός του οποίου υπάρχουν χώροι για πάρκινγκ, ξενώνας διαμονής και πολλά δέντρα.
το ιστορικό προσκύνημα της Παναγίας της Αλμυρής γιορτάζει επ'ονόματι της Αναλήψεως του Σωτήρος και Γεννεσίου της Θεοτόκου, σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα και 8 Σεπτεμβρίου Γεννεσίου της Θεοτόκου. Εiναι ένα απο τα κτίσματα του Αποστόλου Tίτου, πρώτου Επισκόπου Κρήτης, που έζησε έως το 108 μ.Χ. και που έδρα των Εκκλησιαστικών και Πολιτικών Αρχών ήταν η αρχαία Γόρτυνα. Τα χρόνια εκείνα η Κρήτη ήταν υπό την διοίκηση της Ρώμης. Οσάκις ο Απόστολος Τίτος άρχισε τι δραστηριότητες του για την μετάδοση της γλώσσας και της νέας θρησκείας, έγινε στόχος διωγμών και διώξεων. Κάποτε τον συνέλαβαν στο σημείο που είναι τώρα η εκκλησία και τον απείλησαν με την ζωή του, αν δεν <<έβγαζε νερό>>. Προσευχήθη ο απόστολος Τίτος και έβγαλε νερό ( Αγίασμα ). Στο σημείο αυτό αργότερα εκτίσθη ένα πηγάδι βάθους 1,80 m και πλάτος 80 cm. Στο εν λόγο σημείο -εκκλησία ακόμα δεν υπήρχε- γινόταν βαπτίσεις κατά τους Χριστιανικούς εκείνους χρόνους. Σ'αυτό το πηγαδάκι γίνονται και σήμερα παρακλήσεις, όπου όταν εισακούονται αυτές, δίδεται αγίασμα αρκετό για να πάρει πολύς κόσμος. Λέγετε ότι ο Απόστολος Τίτος είχε μια ανιψιά την οποία ζήτησε σε γάμο ένας νεαρός Ρωμαίος από την Γόρτυνα, ευγενούς καταγωγής, αρχοντόπουλο, αλλά εκείνη δεν δεχόταν, επειδή ήταν ετερόδοξος. Πιεζόταν όμως από τους δύο αδερφούς της να γίνει ο γάμος και τελικά δέχτηκε υπό δύο όρους, ήτοι, να κτισθεί η εκκλησία σε ένα χρονικό όρο ανθρωπίνως αδύνατο και να γίνει το νερό του μικρού ποταμού που βρισκόταν κοντά στν υπό ανέγερση εκκλησία, αλμυρό. Και οι δύο παραπάνω όροι έγιναν πραγματικότητα.
Η εκκλησία πρέπει να ήταν με τρία κλίτη, όπως, μαρτυρούν τα θεμέλια της και οι εσωτερικές καμπύλες (καμάρες) και με μεγαλύτερο μήκος. Είναι βυζαντινού ρυθμού, με ελάχιστες σωζόμενες αγιογραφίες. Έχει δε υποστεί τουλάχιστον δύο με τρεις αναστηλώσεις τοπικές, σύμφωνα με την γνώμη της Αρχαιολογίας. Στη μορφή που βρίσκεται σήμερα το κτίσμα έχει γίνει από τον Ανδρέα τον Επίσκοπο Κρήτης τον Ιεροσολυμίτη ( 680-730 μ.Χ. ). Ονομάστηκε Αλμυρή, επειδή κτίσθηκε από αλμυρό νερό του παρακείμενου ποταμού. Και σήμερα ακόμα βάζοντας λίγο νερό στο δάκτυλό μας και σύροντας το ελαφρά πάνω στις αγιογραφίες και μετά ακουμπώντας το στην γλώσσα μας, παρατηρούμε ότι είναι αλμυρότερο του αλατιού. Αν και ο χώρος είναι σε ξένη γεωγραφική περιφέρεια, έχει παραχωρηθεί στην ενορία Μεγάλης Βρύσης, επειδή κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ευρέθη Τούρκος νεκρός στο σημείο αυτό και το έγκλημα απεδόθη στο χωριό Μεγάλης Βρύσης, στην οποία οι Τούρκοι επέβαλαν βαρύ χαράτσι, το οποίο και πλήρωσε το χωριό. Στην συνέχεια με Τούρκικο φιρμάνι καταχωρήθηκε η εν λόγω εκκλησία στην ενορία της Μεγάλης Βρύσης.
Τίμιος Σταυρός
Νεόκτιστος ναός, τρίκλιτος, βυζαντινού ρυθμού με τρούλο. Άρχισε να κτίζεται το 1952 και εγκαινιάσθηκε το 1968. Γιορτάζει 14 Σεπτεμβρίου του Τιμίου Σταυρού, 7 Ιανουαρίου του Αγίου Ιωάννη του προδρόμου, 17 Ιανουαρίου του Αγίου Αντωνίου.
Νεόκτιστος ναός, τρίκλιτος, βυζαντινού ρυθμού με τρούλο. Άρχισε να κτίζεται το 1952 και εγκαινιάσθηκε το 1968. Γιορτάζει 14 Σεπτεμβρίου του Τιμίου Σταυρού, 7 Ιανουαρίου του Αγίου Ιωάννη του προδρόμου, 17 Ιανουαρίου του Αγίου Αντωνίου.
Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια
Κτίσμα του 17ου αιώνα, ναός μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Βρέθηκε με όραμα από την οικογένεια Βιολάκη Ιωάννη, η οποία και κτίστηκε στα θεμέλια παλιού ναού. Κατά την παράδοση η Αγία Αναστασία που βρίσκεται στην μία άκρη του χωριού και ο Άγιος Κωνσταντίνος που βρίσκεται στην άλλη, εμπόδισαν το 1923 τη φοβερή αρρώστια της χολέρας να εξαπλωθεί στο χωριό. Σήμερα επισκέπτονται την εκκλησία άνθρωποι από όλη την Ελλάδα και μιλούν για τα θαύματα και τη βοήθειά Της στις δύσκολες στιγμές. Γιορτάζει 22 Δεκεμβρίου.
Κτίσμα του 17ου αιώνα, ναός μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Βρέθηκε με όραμα από την οικογένεια Βιολάκη Ιωάννη, η οποία και κτίστηκε στα θεμέλια παλιού ναού. Κατά την παράδοση η Αγία Αναστασία που βρίσκεται στην μία άκρη του χωριού και ο Άγιος Κωνσταντίνος που βρίσκεται στην άλλη, εμπόδισαν το 1923 τη φοβερή αρρώστια της χολέρας να εξαπλωθεί στο χωριό. Σήμερα επισκέπτονται την εκκλησία άνθρωποι από όλη την Ελλάδα και μιλούν για τα θαύματα και τη βοήθειά Της στις δύσκολες στιγμές. Γιορτάζει 22 Δεκεμβρίου.
Άγιοι Δέκα / Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Ναός δίκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Κτίστηκε το 1957 στα ερείπια παλαιού ναού μετά από όραμα της Στυλιανής Δεσδενάκη. Στην Αριστερή και πίσω γωνία της εκκλησίας βρέθηκε κοινοτάφιο, από την ίδια γυναίκα, μέσα στο οποίο υπήρχαν οστά τα οποία κατά θαυμαστή αποκάλυψη, ανήκουν στους τέσσερις από τους δέκα αγίους, οι οποίοι μαρτύρησαν κατά τα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δεκίου στην Κρήτη. Η ύπαρξη έξη μνημείων στο ομώνυμο χωριό Αγίου Δέκα, δημιουργούσε πάντοτε το ερώτημα για το πού βρίσκονται οι υπόλοιποι τέσσερις Άγιοι θαμμένοι, μέχρι το 1957, οπότε και έχουμε την αποκάλυψη του ναού, εντός του οποίου βρέθηκαν τα οστά των Αγίων. Γιορτάζονται 23 Δεκεμβρίου, των Αγίων Δέκα και 25 Μαρτίου του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Ναός δίκλιτος, βασιλικού ρυθμού. Κτίστηκε το 1957 στα ερείπια παλαιού ναού μετά από όραμα της Στυλιανής Δεσδενάκη. Στην Αριστερή και πίσω γωνία της εκκλησίας βρέθηκε κοινοτάφιο, από την ίδια γυναίκα, μέσα στο οποίο υπήρχαν οστά τα οποία κατά θαυμαστή αποκάλυψη, ανήκουν στους τέσσερις από τους δέκα αγίους, οι οποίοι μαρτύρησαν κατά τα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δεκίου στην Κρήτη. Η ύπαρξη έξη μνημείων στο ομώνυμο χωριό Αγίου Δέκα, δημιουργούσε πάντοτε το ερώτημα για το πού βρίσκονται οι υπόλοιποι τέσσερις Άγιοι θαμμένοι, μέχρι το 1957, οπότε και έχουμε την αποκάλυψη του ναού, εντός του οποίου βρέθηκαν τα οστά των Αγίων. Γιορτάζονται 23 Δεκεμβρίου, των Αγίων Δέκα και 25 Μαρτίου του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Άγιο Πνέυμα
Ναός μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού, γυρισμένος με πελέκια τόσο καλά κτισμένος που φαίνεται σαν μία πέτρα. Είχε καμπαναριό και στη βάση του υπήρχε οικόσημο του κτήτορα, μάλλον της μεγάλης οικογένειας των Καλλέργηδων. Κτίστηκε το 15ο αιώνα και είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι κτισμένος στο χώρο του παλιού οικισμού αγίου Αυξεντίου "Αξέντι". Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί από τους εξισλαμισθέντες κατοίκους του Αγίου Αυξεντίου. Ο ναός ανήκει στις ενορίες Μεγάλης Βρύσης, Αγίας Βαρβάρας και Αγίου Θωμά. Εορτάζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος μετά την Πεντηκοστή.
Ναός μονόκλιτος, βασιλικού ρυθμού, γυρισμένος με πελέκια τόσο καλά κτισμένος που φαίνεται σαν μία πέτρα. Είχε καμπαναριό και στη βάση του υπήρχε οικόσημο του κτήτορα, μάλλον της μεγάλης οικογένειας των Καλλέργηδων. Κτίστηκε το 15ο αιώνα και είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι κτισμένος στο χώρο του παλιού οικισμού αγίου Αυξεντίου "Αξέντι". Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί από τους εξισλαμισθέντες κατοίκους του Αγίου Αυξεντίου. Ο ναός ανήκει στις ενορίες Μεγάλης Βρύσης, Αγίας Βαρβάρας και Αγίου Θωμά. Εορτάζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος μετά την Πεντηκοστή.
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Άγιος Γεώργιος (στην περιοχή Γράντος)
Άγιος Ιωάννης (στην περιοχή Βλέρομα)
Άγιος Ιωάννης (στην περιοχή Σκαλούνια)
Άγιος Εφραίμ
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (στην περιοχή Μουλιανή)
Αγία Άννα
Αγία Άννα (στην περιοχή Τάγα)
Αγίοι Σαράντα / Παναγία Σπηλιώτησα
Αρχάγγελος Μιχαήλ (στην περιοχή Βέννη)
Άγιος Γεώργιος (στην περιοχή Βορρού)
Άγιος Ραφαήλ
Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος
Αρχάγγελος Μιχαήλ
Άγιος Χαράλαμπος
Άγιος Τίτος
Άγιος Νεκτάριος